Typ zachodniołemkowski

Cerkwie typu zachodniołemkowskiego najczęstrze są w Beskidzie Niskim. Są to budynki drewniane trójdzielne, konstrukcji zrębowej. Nawa jest najszersza i zdecydowanie dominuje w bryle. Sanktuarium i nawa są przekryte łamanymi dachami namiotowymi. Konstrukcja dachu jest charakterystyczna: belki zrębu są ułożone w coraz to węższe wieńce, które nadają spad dachowi namiotowemu. Zwężające się odcinki są oddzielone prostymi fragmentami zrębu, które tworzą uskoki dachu łamanego. Zwykle we wnętrzu nie budowano stropu dlatego konstrukcję tę można obejrzeć od dołu.


Babiniec przykrywano stropem płaskim i nad nim budowano wieżę. Zwyczaj stawiania takich wież – dzwonnic przyjął się stosunkowo późno i często dobudowywano je do gotowych obiektów. Tym można wytłumaczyć fakt, że wieża w cerkwi zachodniołemkowskiej nie ma konstrukcyjnego powiązania z resztą budynku lecz opiera się bezpośrednio na ziemi a nie na podwalinie cerkwi. Jest ona konstrukcji słupowej, która znacznie lepiej od zrębu wytrzymuje rozkołys dzwonów. Z zewnątrz oszalowana jest deskami lub gontem. Charakterystyczne jest zwieńczenie wieży: na zwężającą się ku górze bryłę nasadzona jest od góry prostopadłościenna skrzynka zwana „izbicą”. Forma ta wywodzi się ponoć od średniowiecznych hurdycji czyli drewnianych ganków nadwieszonych na szczycie murów obronnych i wysuniętych poza ich lico. Wieża przykryta jest z reguły dachem namiotowym.

Dachy wszystkich trzech części zwieńczone są wieżyczkami z baniastymi hełmami w kształcie „cebul”, których mogło być kilka, jedna nad drugą a najwyższa i najmniejsza czasem była po prostu ceramiczną kulą. Niższe hełmy miały skomplikowaną konstrukcję złożoną z profilowanych żeber. Na każdej wieżyczce umieszczano przepięknie kuty krzyż. Ściany cerkwi na ogół obite były gontem. Podobnie pokryte były dachy łącznie z cebulami. Na wieżach umieszczano bardzo często wymalowane na deskach zegary, które miały być symbolem zamożności wsi (ale, że było z nią nieszczególnie, nie mogły sobie wioski pozwolić na kupno prawdziwych czasomierzy dlatego wieszano na wieżach imitacje).

Cerkwi zachodniołemkowskich pozostało dość dużo, choć wiele zniszczało. Budowle tego typu możemy oglądać m.in. w: Wołowcu, Świątkowej Wielkiej, Świątkowej Małej, Ropkach, Krempnej, Bartnem, Kotani, Kwiatoni.

Źródło: Grzesik W., Traczyk T., Beskid Niski przewodnik krajoznawczy. Od Komańczy do Bartnego, Wydawnictwo Stanisław Kryciński, Warszawa 1992.

Brak komentarzy:

Prześlij komentarz

Related Posts Plugin for WordPress, Blogger...